Operacje guzów mózgu w znieczuleniu miejscowym z śródoperacyjną oceną funkcji mowy

Z punktu widzenia neurochirurga ważne jest, aby w trakcie operacji niektórych glejaków pacjent był przytomny. Kiedy istnieje konieczność przeprowadzenia operacji w okolicy, która może być „elokwentna” (czyli krytyczna dla jednego ze zmysłów), ważne jest dokładne zrozumienie, jaką funkcję kontroluje ten obszar mózgu. Na przykład, jeśli istnieje konieczność usunięcia zmiany w pobliżu ośrodków mowy, niezbędne jest zaplanowanie dostępu operacyjnego i taktyki usuwania guza w taki sposób, który maksymalnie pozwoli ochronić tą okolicę.

Wystąpienie afazji, czyli brak możliwość wysławiania się jak i jakiegokolwiek rozumienia mowy poza niewątpliwe dużym ograniczeniem w funkcjonowaniu uniemożliwia również rehabilitację ruchową, jeżeli taka jest potrzebna. Operacje w przypadku tak zlokalizowanych glejaków powinno przeprowadzać się w znieczuleniu miejscowym z jednoczesnym mapowaniem (oceną funkcji) mózgu.

Pozwala to neurochirurgowi zwiększyć bezpieczeństwo operacji i zakres resekcji guza mózgu, szczególnie w przypadku pacjentów z ryzykiem zaburzeń funkcji mowy (afazji). Często ten rodzaj operacji jest jedyną szansą bezpiecznej operacji w przypadku tzw. nieoperacyjnych guzów mózgu czy nieoperacyjnych glejaków.

Kiedy powinniśmy rozważać przeprowadzenie operacji w wybudzeniu?

Można pomyśleć, że mózg każdego z nas jest zorganizowany w ten sam sposób i że ośrodek mowy znajduje się dokładnie w tym samym miejscu u każdego z nas. Ośrodki mowy są na ogół zlokalizowane w obrębie lewej półkuli mózgu, niekiedy zdarzają się jednak od tego odstępstwa. Zanim więc będzie można usunąć glejak, szczególnie w obrębie lewej półkuli mózgu (półkuli dominującej) konieczne jest stworzenie bardzo dokładnej mapy, aby określić, gdzie i jak można bezpiecznie operować.

Jedynym sposobem, aby to zrobić, jest ocena mowy, w momencie, gdy neurochirurg dotyka (stymuluje) różnych części mózgu. W rzadkich przypadkach guzów mózgu ten rodzaj operacji stosowany jest również w przypadku glejaków w innych lokalizacjach np. w bliskiej odległości do ośrodków odpowiedzialnych za ruch kończyn. Często w przypadku pacjentów z tak zwanym nieoperacyjnym glejakiem.

Na czym polega stymulacja? Czy operacja jest bolesna?

Pacjent jest poddawany dokładnemu znieczuleniu miejscowemu, na czas nacięcia skóry i usunięcia fragmentów kości czaszki. Przed rozpoczęciem kolejnego etapu wielokrotnie sprawdzamy czy podane znieczulenie jest wystarczające. W przypadku pojawienia się dyskomfortu znieczulenie możemy podać ponownie. Podana dawka znieczulenia jest wystarczająca, żeby zapewnić pełen komfort pacjentowi na czas całej operacji. Gdy mózgu jest odsłonięty, rozpoczynamy stymulację mózgu.

W takcie stymulacji neuropsycholog przeprowadza szereg testów, które obejmują nazywanie przedmiotów, rozumienie mowy, czytanie czy też liczenie. W rzadkich przypadkach, gdy jest to konieczne z racji wykonywanego zawodu ocenimy śródoperacyjnie również takie funkcje jak np. umiejętność gry na instrumentach, czy mowę w różnych językach. Pacjenci bardzo często obawiają się czy podołają w trakcie operacji przeprowadzanym testom. Wszystkie zadania, które wykorzystujemy w trakcie operacji są zawsze wielokrotnie ćwiczone przed operacją. Dzięki temu w trakcie operacji nic pacjenta nie zaskoczy.Kiedy już mamy dokładna mapę operowanego miejsca, w którym znajduje się ośrodek mowy przystępujemy do usunięcia guza mózgu. Ten etap również nie jest dla pacjent bolesny, gdyż mózg sam w sobie nie jest unerwiony czuciowo.

Czy każdy może być operowany w ten sposób?

Operacja glejaka mózgu wykonywana w znieczuleniu miejscowym to bardzo złożony proces wymagający zaangażowania wielu osób. W trakcie operacji w sali operacyjnej obecni są najczęściej: neurochirurdzy, anestezjolog, neurofizjolog, neuropsycholog i instrumentariuszki. Niewątpliwie pacjenci przy takiej operacji muszą chcieć współpracować. Brak chęci współpracy ze strony pacjenta jest w sumie jedynym przeciwwskazaniem do wykonania takiej operacji.

DR N. MED. TOMASZ DZIEDZIC